Transactionele analyse: Kom op, word volwassen!

“Kom op: Word volwassen!”

Een veelgehoorde uitspraak wanneer we op dat moment actie verwachten van een ander. 

Maar wat verwachten we dan? De actiestand? Of meer nog…gedrevenheid, stappen maken, moed, weloverwogen besluiten nemen, het heft in handen nemen, staan waarvoor je in gelooft, eerlijkheid, gelijkwaardigheid, samenwerking, nieuwsgierigheid, liefdevol benaderen, kracht, scherpzinnigheid, zonder oordeel, teamspeler, rustig, zintuigelijk, vragend de wereld benaderen, nieuwsgierig. Allemaal karaktereigenschappen die we aan een volwassene toedichten. 

In dit vierde blog zetten we de schijnwerpers op de ego-positie van de Volwassene. Wie is dat nu in jouw project? Of hoe ben je dit als projectleider? En meer nog, hoe verschuif je van Kind naar Volwassene? Of van Ouder naar Volwassene? Hoe zorg je ervoor dat in jouw projectgroep mensen in de Volwassen rol worden uitgedaagd. Kom op: wordt Volwassen! 

De rollen

Berne omschrijft de Volwassen rol als de meest effectieve rol die je kunt inzetten in communicatie. Let op: geen beter, goed of fout. Het woord is ‘effectief’. Wanneer je beweging wilt bij het Kind in je team heb je een Volwassene nodig die daar beweging in krijgt. Wanneer je een ouder op gelijkwaardigheid wilt krijgen, wordt de Volwassene ingezet om dit te bereiken. Hoe werkt dit dan? 

 

Wanneer de Ouder iets vraagt, kan hij een Kind verwachten. Dat is de meest logische reactie. Een paar voorbeelden.

Voorbeeld 1:

Ouder: komt dat rapport nu eens eindelijk!
Kind: uhm, natuurlijk.. ik ga het gelijk doen. Sorry. 

De Transactionele Analyse (TA) omschrijft dit als transacties. Het is de logische wisselwerking tussen de Kritische Ouder en het Aangepaste Kind.

Voorbeeld 2:

Ouder: zal ik het plan even voor je uitwerken? Kom maar dat doe ik wel.
Kind: nou, dat kan ik heus zelf wel hoor. Laat mij nu eens! 

Je raadt het al: de transactie tussen een Voedende Ouder en een Vrij Kind. Berne omschrijft dit als de meest logische en de te verwachten reactie.

Voorbeeld 3:

Kind: ik kwam te laat, want de bus was later, het verkeerslicht stond op rood, mijn band was lek, en de hond is ziek.
Ouder: dit is nu al de derde keer dat je te laat bent, smoesjes! Ik baal er zo van! 

De transactie tussen het Vrije Kind en de  Kritische Ouder is geboren. Een logische reactie. Een andere logische reactie op dit Vrije Kind zou zijn als je zegt: ‘geeft niet hoor, ga maar snel aan het werk.’ Dit is de transactie tussen de Voedende Ouder en het Vrije Kind. 

Wellicht herken je jezelf in één van de reacties? Of verzeil je snel in de logische reacties. Zoals gezegd is er geen goed of fout. Berne zegt dat het effectiever kan. Meestal geven deze gesprekjes minder energie. Blijf je met een wat onbevredigd gevoel achter. Stapelt de ontevredenheid zich op. Zou je het stiekem wel anders willen, maar hoe? Wat nu als dit met regelmaat in je projectgroep gebeurt? Hoe krijg je de energie er weer terug in?

De Volwassene

De rol die de transactie effectiever kan maken is de rol van de Volwassene. Wat doet deze rol: in deze rol bevraag je de ander. Vanuit gelijkwaardigheid ga je op zoek naar een andere weg en zet je aan tot reflectie. De transactie kan er dan zo uitzien:

Als we voorbeeld 3 erbij pakken:

Kind: ik kwam te laat, want de bus was later, het verkeerslicht stond op rood, mijn band was lek, en de hond is ziek.
Ouder: dit is nu al de derde keer dat je te laat bent, smoesjes! Ik baal er zo van! 

Hoe krijgen we beweging naar gelijkwaardigheid in dit Vrije Kind? Volgens de TA kan dit door vanuit je Volwassene te reageren. Een transactie kan er dan zo uitzien: 

Kind: ik kwam te laat, want de bus was later, het verkeerslicht stond op rood, mijn band was lek, en de hond is ziek.
Volwassene: hoe komt het dat je te laat bent? 

Kind: nou, dat zeg ik…de bus was later.
Volwassene: nu valt het mij op dat dit vaker gebeurt, kan je mij vertellen hoe dat komt? 

Kind gaat langzaam naar Volwassene mee: zucht…je hebt gelijk, het gebeurt vaker. En eigenlijk was de bus niet te laat. Ik ging te laat van huis. Er gebeurt zoveel thuis., etc…

Volwassene: hoe zou je het vinden om daar eens op een rustig moment met elkaar over verder te praten?
Van Kind naar Volwassene: dat is goed, hoe ziet je agenda er vanmiddag uit? 

En zo beweeg je door middel van reflectie het kind in de volwassen rol. Ze gaat meebewegen met de vragen die je stelt. Waarbij het natuurlijk van belang is dat dit open vragen zijn. Deze zetten aan tot reflectie. 

De eerste paar vragen roepen vaak nog het Kind of de Ouder op. Na een paar vragen moet de ander wel meebewegen. Zij wordt er immers toe aangezet. Vaak is dit een spannende stap voor iemand die de rol Kind of Ouder gewend is. Gewenning geeft veiligheid. Iets nieuws onzekerheid. Soms zie je daarom emotie boven komen. Het doet wat met de ander. Want je bent er echt voor haar, je luistert, bent met aandacht en rust in het gesprek aanwezig. Dat raakt.

Op papier hoor je de klanken niet. Daarom een belangrijke noot: het is de toon die de muziek maakt. Hoor in de transacties de rustige toon van de Volwassene. Vaak geeft rust in het gesprek de ruimte die nodig is om mee te bewegen. Ruimte om anders te reageren. Ruimte om jezelf te zijn. Ruimte om van Kind naar Volwassene te komen. Of van Vrij Kind naar Volwassene.

De Volwassene inzetten

We willen je uitdagen om met deze Volwassene te oefenen. Zet het eens in binnen je projectteam. Of naar je opdrachtgever. Wellicht wordt je veel benaderd door aangepaste kinderen. Komen ze tot actie, wanneer jij opdracht geeft. En zucht je wat af, als je thuis komt van je werk: ‘kan ze het ook nooit eens zelf bedenken, deze mensen zijn ook tot niks te bewegen hè, pff..ik wordt zo moe van de kar trekken. ‘

Probeer bij jezelf te beginnen En probeer de volgende dag te reageren vanuit de Volwassene. Bevraag je mensen eens: ‘hoe komt het dat…, wat als…, wanneer we dit inzetten wat zal er dan gebeuren…, hoe denk jij dat het beter kan, vertel eens…’. 

Aanzetten tot reflectie om zo in gelijkwaardigheid als twee volwassenen de dag in te gaan. Te oefenen met effectieve gesprekken, samen op weg.

Laat de Volwassene in jou spreken en vooral luisteren. De kracht van de stilte, de kracht van de gelijkwaardigheid.

 

TA is onder meer bekend van de Ego-toestanden, de Dramadriehoek en de hiervoor beschreven Ik ben OK, Jij bent OK-principe. TA valt onder de Positieve Psychologie.

Dit artikel is geschreven door Timara van Kuil (Van Kuil Coaching). Van Kuil coacht Plan B-ers en we werken regelmatig samen in de begeleiding van projectmanagers om ze te helpen hun rol binnen het projectteam effectiever in te vullen. De TA is een van de verschillende instrumenten die we hierbij kunnen inzetten. Wil je meer informatie over het inzetten van de TA in jouw projectteam? Neem contact op met Juliëtte Cortet.