Transactionele Analyse: Het kind in ons

“De verantwoordelijkheid bij de ander leggen, is wel zo makkelijk.” De manier waarop we naar de wereld om ons heen kijken, wordt in onze kinderjaren gevormd. De bril die we dan opzetten, bepaalt later ons gedrag. In projecten heb je vast weleens zo’n kind gezien. Spelend, de randjes opzoeken, om bevestiging vragen, springend en vol energie, die types die het grondig oneens zijn met alles wat anders gaat, zwijgend en aanpassend, misschien wel oordelend, niet mét maar over elkaar praten.

De creatievelingen, de grappenmakers, de kantjes er van aflopen, geen stappen zetten, achteroverleunen, de ander het werk laten doen. Slim of irritant? Nodig in je team of liever kwijt?

In de eerste blog post over Transactionele Analyse hebben we drie rollen onderscheiden: de Ouder, de Volwassene en het Kind. In deze tweede blogpost over Transactionele Analyse (TA) kijken we naar het gedrag van het Kind in projecten. 

Het Kind: kracht en valkuil

De bril die we in onze kinderjaren opzetten, bepaalt later ons gedrag. De grondlegger van de TA, Eric Berne omschrijft dit als het levensvenster. Er zijn vier levensposities waarop je de wereld om je heen bekijkt, ze worden je vensters op de wereld genoemd.

Berne zegt: het venster waardoor je de wereld bekijkt, is gevormd vanuit je kinderjaren. En wordt vaak gelegd op de Ego Toestand van Het Kind. Het Vrije Kind wat speelt, grenzen opzoekt, creatief is of Het Aangepaste Kind dat klaagt, achteroverleunt, volgt en vriendelijk is. Zie ook de eerste blog in deze reeks.

Het Kind in de praktijk

Het Kind. Je kent ze vast. De collega die op maandagochtend bij het koffiezetapparaat altijd haar verhaal moet doen. Meestal vanuit de houding dat situaties in haar leven haar overkomen. Je vermijdt haar wellicht: ‘o nee, daar gaan we weer’. Of ze doet juist een appél op je zorg. De collega die haar wereld bekijkt vanuit het venster: Ik ben niet OK en jij bent OK. Of juist het venster Ik ben niet OK en jij bent niet OK. Het slachtoffer. Een laag van angst is het resultaat. Angst wat de grote motivator is achter haar gedrag. Wat jou, als projectleider, moe maakt. Dat slachtoffer zijn geeft veel druk op je team. Haalt de positieve energie weg. Wat zou je dit graag anders zien…

De creatieveling. Journalisten, artiesten en acteurs beheersen de rol van het Kind doorgaans prachtig. Neem nu Leo Alkemade of Elise Schaap. Of die twee leuke mannen van Even tot Hier! De energie, over het randje gaan, ruimte en vrijheid opzoeken, altijd in voor een geintje, de ander het werk laten doen, de ondertussen zelf fijn achteroverleunende collega. Maar ach, wat maakt het uit: het is Leo maar. Hij geeft zoveel energie, we werken gewoon voor hem. Hij brengt zoveel nieuwe ideeën met zich mee, we kunnen wel wat van hem hebben. Zo charmant als zij is, zo grappig ook: Elise moet je hebben. Elise die het leven bekijkt vanuit de houding: Ik ben OK. En jij? Voor jou als projectleider energie gevend. En tegelijk reuze spannend. Want blijft Elise binnen de kaders? Kan Leo omgaan met grenzen? Kunnen we elkaar vertrouwen?

Destructieve- en constructieve communicatie in de praktijk

Destructief is het wanneer de meest logische reactie op het Kind wordt gegeven. Als projectmanager ben je wellicht geneigd om vanuit je ouderrol te reageren. Bij slachtoffers, angsthazen of de clowns en pubers, zal waarschijnlijk je reactie zijn dat je gaat zorgen, gaat redden. Of juist grenzen gaat stellen of aanklagen.

De Ouder staat op. Je tolereert dit gedrag niet en wilt het een halt toeroepen. Je merkt dat het je team leegzuigt en wilt het tij keren. Logisch dat je grenzen gaat stellen. Dat zegt de TA ook. Dat is de meest verwachtte reactie.

Het effect is dat deze logische reactie de rollen in stand houdt. Het Kind blijft Kind en de Ouder blijft Ouder. Je blijft grenzen stellen, raakt geïrriteerd – want het verandert niet- , wordt moe, vermijd misschien wel. Je raakt uit contact.

Van Het Kind naar De Volwassene

Maar hoe dan wel? Hoe doorbreek je energie slurpend gedrag? De TA geeft een handvat. En dat is de Volwassene. De Volwassene die het Kind laat reflecteren op haar gedrag. Vraag zoals: Hoe komt het dat je doet, zoals je doet? Wat maakt dat je bent, wie je nu bent? Hoe hangt de emotionele vlag ervoor? Hoe denk je over je eigen gedrag en welk effect zie je bij de ander? De projectmanager helpt het Kind en daarmee het projectteam door het Kind vriendelijk tot reflectie te brengen. Met een veranderend effect. De eigen verantwoordelijkheid wordt aangesproken. De kaarten komen op tafel. Het Kind wordt gehoord en gezien. Dat geeft zelfvertrouwen. De bril van IK ben OK, jij bent OK kan worden opgezet.

In de volgende blogpost uit deze blogpostserie gaan we dieper in op de rol van Ouder.

TA is onder meer bekend van de Ego-toestanden, de Dramadriehoek en de hiervoor beschreven Ik ben OK, Jij bent OK-principe. TA valt onder de Positieve Psychologie.

Dit artikel is geschreven door Timara van Kuil (Van Kuil Coaching). Van Kuil coacht Plan B-ers en we werken regelmatig samen in de begeleiding van projectmanagers om ze te helpen hun rol binnen het projectteam effectiever in te vullen. De TA is een van de verschillende instrumenten die we hierbij kunnen inzetten. Wil je meer informatie over het inzetten van de TA in jouw projectteam? Neem contact op met Juliëtte Cortet.